•Czym jest mutyzm wybiórczy?

◦Mutyzm wybiórczy to zaburzenie pojawiające się u dzieci, a trwające czasem jeszcze w wieku nastoletnim. Jego przyczyną jest przeżywany przez dziecko lęk. Dziecko odmawia mówienia w niektórych sytuacjach społecznych, w innych natomiast mówi normalnie, prawidłowo. Zdarza się, że takie zaburzenie bywa przejściowe, na przykład gdy towarzyszy rozpoczęciu nauki w szkole. W niektórych przypadkach może się ono jednak utrzymywać przez całą szkolną karierę dziecka.

◦Dzieci dotknięte mutyzmem wybiórczym zazwyczaj swobodnie rozmawiają w domu lub z bliskimi przyjaciółmi, ale nie odzywają się do swoich nauczycieli. W poważniejszych przypadkach mogą również nie mówić w towarzystwie rówieśników, ale zazwyczaj jednak jakoś się z nimi komunikują.

•Czy interwencja psychologiczna jest konieczna?

◦Niektóre dzieci z mutyzmem wybiórczym i ich rodziny oraz nauczyciele sami zmagają się z trudnościami, nie korzystając z pomocy z zewnątrz. Wymaga to jednak zawsze przystosowania wymagań i oczekiwań do aktualnych możliwości dziecka. Rodzice, nauczyciele i całe otoczenie muszą być gotowi, aby poświęcić takiemu dziecku mnóstwo czasu i uwagi.

◦Dzieci nie wyrastają z mutyzmu wybiórczego, lecz raczej zaczynają powoli reagować na bardzo subtelne, czasochłonne, wymagające wielkiej cierpliwości i wyobraźni działania. Zdarza się, że takie wysiłki kończą się sukcesem, niosą jednak ze sobą wiele trudnych sytuacji. Są – zarówno dla dziecka, jak i rodziców – bardzo kosztowne uczuciowo. Wydaje się więc, że lepiej jest jednak zdecydować się na interwencję, która pozwala szybciej i łatwiej zrobić coś, żeby poprawić sytuację.

•Czy mutyzm wybiórczy może minąć bez śladu?

◦Jeśli nawet mutyzm wybiórczy minie bez zastosowania specjalistycznej interwencji, dzieci nim dotknięte odczuwają spory lęk w sytuacjach społecznych lub też mają inne trudności w radzeniu sobie z uczuciami. Ciężko im wypowiadać się na forum grupy, prosić o pomoc, brać udział w dyskusjach i być asertywnym. Fachowa interwencja przynosi więc korzyści w każdym przypadku mutyzmu wybiórczego, ponieważ pozwala dziecku oswoić się z lękiem i swobodnie rozmawiać w każdej sytuacji.

•Na czym polega leczenie?

◦Leczenie mutyzmu wybiórczego polega na systematycznej terapii. Niezbędna jest również współpraca pomiędzy terapeutą, rodzicami i placówką, w której przebywa dziecko (przedszkole, szkoła). Czasami terapia wspomagana jest farmakologicznie. Decyduje o tym lekarz psychiatra.

Nieśmiałość dziecka jest cechą osobowości. Z nieśmiałością da się żyć – jest to trudne, ale możliwe, ponieważ człowiek nieśmiały jest w stanie wchodzić we wszystkie podstawowe role społeczne. Może – choć nie będzie to dla niego przyjemne i łatwe – jako uczeń udzielać odpowiedzi ustnej, kontaktować się z rówieśnikami, załatwić sprawę w urzędzie, zrobić zakupy. Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem, które uniemożliwia takie „normalne” funkcjonowanie.
To, czy się w danej sytuacji odezwać, dla osoby nieśmiałej jest kwestią wyboru i decyzji. Dzieci nieśmiałe rzadko zgłaszają się do odpowiedzi, rzadko uczestniczą w publicznych występach. Kiedy nauczyciel w klasie zadaje grupie pytanie, niektóre dzieci z mutyzmem podnoszą rękę – potem jednak nie są w stanie wydobyć z siebie głosu.
Dzieci mutystyczne łatwo odróżnić od nieśmiałych, ponieważ dzieci nieśmiałe są takie w każdej sytuacji. Dzieci z mutyzmem bywają w swoich zachowaniach skrajne – w zależności od tego z kim i gdzie się znajdą. W sytuacjach, w których czują się bezpiecznie, mogą być nawet – jak to relacjonują rodzice – „rozbrykane” i „rozkrzyczane”.

Czytaj więcej o nieśmiałości i mutyzmie

Co to jest mutyzm selektywny (wybiórczy)?

 Jest to zaburzenie wieku dziecięcego charakteryzujące się stałą niemożnością mówienia w wybranych sytuacjach społecznych (w których mówienie jest oczekiwane np. w szkole), pomimo mówienia w innych sytuacjach.

 Po raz pierwszy został opisany w roku 1877 przez niemieckiego lekarza Kussmaula który opisał przypadek „afazji dobrowolnej”. Przyjęcie tego terminu mogłoby sugerować, że dzieci te świadomie wybierają niemówienie.

 W roku 1934 angielski lekarz Tramer wprowadził termin „elective mutism” czyli „mutyzm planowany”, utrwalający błędne rozumienie charakteru tego zaburzenia. Dopiero w 1994 roku nadano mu właściwą nazwę – mutyzm selektywny czyli wybiórczy.

 Jakie są objawy mutyzmu wybiórczego – jak go rozpoznać?

• głównym objawem mutyzmu wybiórczego jest to, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach (w których mówienie jest oczekiwane), w innych natomiast mówi normalnie. Najczęściej zdarza się, że w domu dziecko mówi bez problemów, natomiast w szkole nie jest w stanie się odezwać

 • czas utrzymywania się tego objawu wynosi co najmniej jeden miesiąc

• brak mówienia nie wynika z braku znajomości języka lub dyskomfortu związanego z posługiwaniem się danym językiem lub zaburzenia komunikacji (np. jąkania), ani też z całościowego zaburzenia rozwoju (jak autyzm) czy zaburzenia psychotycznego (np. schizofrenia)

• zaburzenie utrudnia osiąganie sukcesów edukacyjnych lub zawodowych oraz komunikację z innymi ludźmi

 Jak często i u kogo występuje mutyzm selektywny?

• objawy mutyzmu pojawiają się zwykle przed ukończeniem piątego roku życia

• częstotliwość zaburzeń to (według Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry z 2002 roku) siedmioro dzieci na tysiąc – dwa razy częściej niż autyzm.

• mutyzm dotyczy prawie trzykrotnie częściej dziewczynek niż chłopców (proporcja liczby dziewczynek do liczby chłopców wynosi 2,6 do 1).

 Jakie czynniki sprawiają, że u danego dziecka wystąpią objawy mutyzmu?

• predyspozycje genetyczne,

• wysoki poziom stresu,

• wychowywanie się w rodzinie dwujęzycznej,

• pobyt w obcym kraju,

• narażenie na oddziaływanie drugiego języka między drugim a czwartym rokiem życia,

• trudności językowe.

 Mity na temat mutyzmu selektywnego

• Mutyzm wybiórczy to po prostu bardzo silna nieśmiałość. Większość dzieci z tego wyrośnie.

• Mutyzm bardzo ciężko jest leczyć lub jest nieuleczalny.

• Dzieci mutystyczne są inteligentne mniej niż przeciętnie.

• Dzieci z mutyzmem używają ciszy jako formy manipulacji lub nieposłuszeństwa.